Deel met je vrienden
Moby Dick: Het verhaal
Klassieke jongensboeken. Ze ruiken naar zolder, maar ook naar teer, rum en zout water. Moby Dick is zo’n klassieker. Peter Drost en Guus Ponsioen maken van het boek een spannende voorstelling met live muziek en zang: twee mannenstemmen, een piano, krakend hout, klapperende zeilen.
Zo komt de verschrikkelijke witte walvis Moby Dick, na meer dan honderd jaar opnieuw tot leven. De jacht is geopend: Kapitein Achab uit Nantucket, Amerika, is in die dagen een berucht walvisvaarder. Wie bij hem aan boord gaat, gaat niet zomaar op walvisjacht. Het hout van zijn driemaster is versierd met beenderen en tanden van menige walvis. Hij heeft de beste harpoeniers aan boord. En hij heeft maar een doel voor ogen: de dood van Moby Dick. Niets en niemand ontziend jaagt hij zijn bemanning voort over de oceanen. Om uiteindelijk oog in oog te komen met de gevreesde witte walvis. Een gevecht op leven en dood, een strijd van de mens tegen de overweldigende natuur. (Naar het boek van Herman Melville).
Credits
Spel: Peter Drost en Guus Posioen
Regie: Lidwien Roothaan
Assistent Regisseur: Géraldine Verhoeven
Tekst: Tom Sijtsma
Muziek: Guus Ponsioen
Zakelijke leiding: Hans Klaasman
Foto: Serge Ligtenberg
(in samenwerking met ID Theater)
Foto's
Audio
Recensies
Het Parool: “Moby Dick: geen walvis te zien”.
de Volkskrant: “Moby Dick voor kinderen met tafellaken als zeil.”
Het Parool
11.07.1996
Anne-Rose Bantzinger
‘Moby Dick: geen walvis te zien’
Peter Drost en Torn Sijtsma maakten in 1992 bij De Paardenkathedraal een alom bejubelde jeugdtheatervoorstelling naar Godfried Bomans’ Erik of het kleine insectenboek’. Dit jaar bewerkten zij een roman waarin alles opnieuw draait om de relatie tussen mens en dier: Moby Dick, naar de klassieke roman van Herman Melville. Morgenavond is de première van deze voorstelling ‘voor iedereen vanaf acht jaar’.
In cultureel centrum Agora in Lelystad gaat het helemaal fout. De zaal is weliswaar tot de nok toe gevuld met honderden kinderen, maar veel ouders hebben geen acht geslagen op de waarcchuwing dat Moby Dick is bedoeld voor kinderen vanaf acht jaar. Jammer, want voor de vele vier-tot zevenjarigen blijkt deze uiterst ingenieuze bewerking gewoon te moeilijk. Het geknisper van zuurtjeswikkels is dan ook niet van de lucht. Na een half uur roept een jochie met een schel stemmetje: ‘Dit is niet leuk!’ We hebben dan nog veertig minuten te gaan.
Peter Drost (37) verzucht na afloop dat hij ‘alle zeilen bij moest zetten om het publiek in zijn klauwen te krijgen’. “Een groot deel van de kinderen was domweg te jong,” zegt hij. “Bovendien zat er veel van dat typerende ‘tv-publiek’, niet gewend om naar de schouwburg te gaan. Ze dachten dat ze probleemloos heen-en-weer konden lopen. Vervelend, zowel voor andere toeschouwers als voor ons. Want wij krijgen achteraf te horen dat ‘de kinderen het niet snapten’. Nee, nogal logisch! Die leeftijdsgrens staat er niet zomaar. Jammer, want in Hoofddorp was het publiek wel aandachtig en daar was de voorstelling een groot feest.
Aan de andere kant had die ene ‘het-is-niet-leuk’-kleuter eigenlijk volkomen gelijk. Moby Dick is niet leuk en is ook niet leuk bedoeld. De vuistdikke roman (uit 1851) is geschreven door Herman Melville, de Amerikaanse oud-walvisvaarder die in 1891 roemloos stierf en wiens boeken pas in de loop van deze eeuw waardering kregen. Melville schreef een inktzwart boek over kapitein Achab, die maar één doel voor ogen staat: de dood van Moby Dick. En dan bedoelt hij een witte walvis van mythische proporties, die al zo veel zeelui de dood in joeg en die symbool staat voor het kwaad, de erfzonde, de duivel. Het boek heeft een sterk symbolische ondertoon: over de verlossing van de mensheid, het verlangen naar vrijheid, blinde wraak en waanbeelden. Allemaal dingen, die niet vallen onder de noemer ‘leuk’.
Moby Dick is de eerste productie die Peter Drost onder eigen beheer uitbrengt. Hij kreeg van de overheid projectsubsidie, maar de meeste kosten moeten uit de kaartverkoop komen.
Peter en Tom kennen elkaar sinds 1982, toen ze allebei op de Maastrichtse toneelschool zaten. Sinds 1986 speelde Peter bij onder meer Wederzijds en De Paardenkathedraal. Na de toneelschool kwam Tom erachter dat schrijven hem meer lag dan acteren. Al tien jaar werkt hij dan ook als schrijver; voor onder meer de VPRO-radio en vaak in samenwerking met Peter. Samen met Guus Ponsioen (muziek en spel) en regisseur Lidwien Roothaan maakten de twee heren van Moby Dick bewust geen naturalistische of gemakkelijk behapbare poppenkast. Nergens op het toneel zijn zeilen, touwen, gezwabber te bekennen, nooit klinkt het geluid van klotsend zeewater en nergens is zelfs ook maar een schim van een walvis te zien.
Peter Drost en Guus Pensioen, die samen alle personages vertolken, spelen in eerste instantie twee obers (mét schort en vlinderdasje), die elkaar het verhaal over de witte walvis vertellen. Het decor (van Laura de Josselin de Jong) is steeds onmiskenbaar het interieur van een café-restaurant.
“Ik koos voor een raamvertelling en allemaal dubbelrollen, omdat die structuur goed past bij de roman,” zegt Torn Sijtsma, die verant-woordelijk was voor het uiteindelijke script. “Moby Dick is een bizar boek. Heel negentiende-eeuws. De ene keer is er een verteller in de ‘ik’-stijl, dar weer is de verteltrant in de derde persoon. Het basisverhaal is heel spannend, maar er zijn steeds enorme zijpaden. Over de precieze gang van zaken in de walvisvaart, over de zee, uitwijdingen van aardrijks-kundige aard. Ingewikkeld, fascinerend en prachtig van taal.”
“We wilden het de kinderen niet te gemakkelijk maken,” zegt Peter. “Ze mogen best moeite doen om de voorstelling te begrijpen. Daarom gaan we literaire taal bewust niet uit de weg. Kinderen mogen best eens horen dat er ook zinnen bestaan die langer zijn dan wat ze dagelijks te horen krijgen in Goede tijden slechte tijden.” Tom: “Ik heb de tekst soms wel vereenvoudigd, maar altijd zo veel mogelijk met behoud van de literaire schoonheid.”
“Het wemelt in het jeugdtheater van pedagogen en missionarissen,” zegt Peter. “Die willen kinderen graag onderwijzen, opvoeden, een bood-schap overbrengen. Zo werken wij helemaal niet. Wij zijn theater-mensen, die bij jongeren een bepaalde verwondering, fantasie of liefst een hele wereld willen oproepen. Als het kan, met zo weinig mogelijk middelen. We maken ook bewust geen theater alléén maar voor kinderen. Moby Dick wordt geafficheerd als een ‘familievoorstelling’. Wie voor dit soort theater, bedoeld voor publiek van acht tot tachtig, een goede naam verzint, krijgt van mij een prijs. Want ik realiseer me ook wel dat de term ‘familievoorstelling’ ongelooflijk oubollig klinkt. Maar ik zou niet weten hoe je het dan zou moeten noemen.”
Moby Dick t/m zondag in het Nieuwe de la Mar, aanvang 19 uur, zondag 14 uur. Reserveren: 020.6233462. Woensdag 15 uur in Cultureel Centrum Amstelveen: 020.5475175. Daarna op tournee tot eind maart.
de Volkskrant
Patrick van den Hanenberg
‘Moby Dick voor kinderen met tafellaken als zeil‘
Moby Dick door Peter Drost en Guus Ponsioen.
Vanaf 8 jaar. Tekst: Torn Sijtsma. Muziek: Guus Ponsioen. Regie: Lidwien Roothaan Gezien: Nieuwe de la Mar Amsterdam.
Slechts één man kan het avontuur navertellen. Nadat de walvis Moby Dick met een verwoestende dreun het schip de Pequod naar de diepte had gejaagd wist alleen matroos Ismaël zich te redden door zich aan een doodskist vast te klampen. Een doodskist als reddingsboei, daar zien ook kinderen van 8 jaar de ironie wel van in.
Kapitein Achab is verblind door wraak. Als walvisvaarder heeft hij maar één nederlaag geleden. De strijd tegen Moby Dick heeft hem zijn been gekost. Als hij weer uitvaart laat hij, tot ergernis van de bemanning, scholen kostbare walvissen ongemoeid.
Hij is alleen geïnteresseeerd in de onverslaanbare Moby Dick, met “kaken zo groot als de ingang van een Franse kathedraal’ en ‘harpoenen als kurkentrekkers in zijn lijf”.
Herman Melville schreef met zijn avonturenroman Moby Dick een spannend verhaal over domme haat en zelfvernietiging. Het zijn thema’s waar je kinderen mee kunt boeien als het op maat verteld wordt. Guus Ponsioen en vooral Peter Drost zijn uitstekende vertellers. Drost laat Ismaël zien als ober in een restaurant die herinneringen ophaalt. Hij heeft nu een saai beroep maar als de novemberstormen razen komt de zee in zijn ziel weer boven.
Misschien zouden kinderen meer opgewonden raken in een decor dat sterker ruikt naar de zee en de walvissen. Maar regisseur Lidwien Roothaan wil de fantasie van de kinderen terecht geen vrijaf geven.
Met twee tafels op elkaar als scheepsmast, en een tafellaken als zeil kun je een heel eind komen. En als je van een muurtje valt is er een heuse man overboord.
Op zijn best is Drost als hij de bezeten Acheb speelt, die eerst zijn bemanning kleineert, maar vervolgens in een man tegen dier gevecht het onderspit delft. Ondanks het menselijk leed fluisterde een jonge bezoekster ‘net goed.’
En dat kan de makers van de voorstelling Moby Dick, en misschien zelfs Melville, tevreden stemmen.
